Aktywność fizyczna i jej wpływ na różne aspekty zdrowia, w tym na rozwój krótkowzroczności  na podstawie aktualnego piśmiennictwa.

Autorzy Ewa Grudzińska, Monika Modrzejewska

II-Klinika i Katedra okulistyki PUM w Szczecinie

Artykuł opublikowany w Klinice Ocznej.

Aktywność fizyczna i jej wpływ na różne aspekty zdrowia, w tym na rozwój krótkowzroczności  jest aktualnie szeroko analizowany przez wielu naukowców. Według wytycznych WHO z 2020 roku, znanym faktem jest, że dla osób dorosłych zalecane jest 150-300 minut średnio intensywnego aerobowego wysiłku fizycznego lub 75 – 150 minut wysiłku o dużej  intensywności w tygodniu. Natomiast dla populacji dzieci i młodzieży zalecany czas wynosi średnio 60 minut dziennie ¹.  Aktywność fizyczna w postaci ilości czasu spędzanego na świeżym powietrzu jest czynnikiem zmniejszającym ryzyko rozwoju krótkowzroczności^2–4. Ze względu na wzrost częstości występowania krótkowzroczności w świecie i powikłania związane z tym schorzeniem, przeanalizowano dostępne piśmiennictwo pod kątem zalecanej ilości i rodzaju aktywności fizycznej, który to czynnik może zostać wykorzystany w prewencji krótkowzroczności u dzieci.

Przeszukano bazy danych Pubmed, Google scholar wyszukując hasła: aktywność fizyczna, ćwiczenia, krótkowzroczność, aktywność fizyczna spędzana na świeżym powietrzu, wytyczne, dzieci. Publikacje, które odszukano, przeanalizowano pod kątem rodzaju i ilości wykonywanej aktywności fizycznej wyrażonej w godzinach lub dniach oraz jej wpływu na rozwój krótkowzroczności.

Parametr czasu spędzanego na zewnątrz ma znane działanie hamujące progresję krótkowzroczności ^5,6, choć znanym faktem też jest jego różnokierunkowe działanie. Wśród innych czynników wymienia się następujące: większą jasność otoczenia, redukcję rozmycia peryferyjnego,  wyższy poziom witaminy D, inne spektrum chromatyczne światła występujące na zewnątrz, większą aktywność fizyczną, ograniczenie ilości pracy do bliży, zachowanie rytmu dobowego oraz inną charakterystykę częstotliwości przestrzennej ³.

Większość czasu spędzanego na świeżym powietrzu przez dzieci jest wykorzystywana w formie aktywności fizycznej od średniej do wysokiej intensywności. Powoduje to nakładanie się czynników jakie mogą wpływać na progresję krótkowzroczności. Jak dotąd istnieją pojedyncze prospektywne badania, które oceniałyby niezależnie te dwa czynniki uwzględniając miejsce wykonywania aktywności fizycznej oraz rzeczywisty czas wykonywania aktywności i  jej intensywność ocenianą licznikami kroków, akcelerometrów oraz czujników światła ².

W badaniach obserwacyjnych przeprowadzonych w Kopenhadze zauważono, że młodzież o deklarowanej aktywności fizycznej krótszej niż 3 godzinny dziennie lub korzystająca  z ekranów przez więcej niż 6 godzin dziennie ma dwukrotnie wyższe ryzyko krótkowzroczności w stosunku do osób, które więcej czasu poświęcają na aktywność fizyczną i mniej czasu spędzają przed ekranem monitora komputerowego ⁷. Niestety kwestionariusz użyty w badaniu nie zawierał pytania o rodzaj i miejsce wykonywania aktywności fizycznej, co nie pozwala na rozróżnienie efektów powodowanych przez aktywność fizyczną oraz czynnik czasu spędzanego na zewnątrz.

Badania prospektywne przeprowadzone w Dani wykazały, że aktywność fizyczna jako izolowany czynnik nie ma wpływu na progresję krótkowzroczności ⁸. Do oceny aktywności fizycznej używano akcelerometry, które zakładano na tydzień w 4 różnych okresach podczas 7-letniego badania. Nie znaleziono istotnego związku pomiędzy poziomem aktywności fizycznej a długością osiową gałki ocznej ani wielkością ekwiwalentu sferycznego wady refrakcji. Jednakże opisywane badanie nie rozróżnia aktywności fizycznej wykonywanej na zewnątrz na świeżym powietrzu oraz w pomieszczaniach, jak również ze względów technicznych urządzenie pomiarowe nie uwzględniało niektórych aktywności takich jak jazdy na rowerze, pływania ani podnoszenia ciężarów.

Kolejna analiza przeprowadzona w Wielkiej Brytanii wykazała natomiast istotny związek pomiędzy zarówno poziomem aktywności fizycznej jak i czasem spędzanym na zewnątrz a wystąpieniem krótkowzroczności. Wykazano jednak silniejszy efekt czasu spędzanego na zewnątrz niż aktywności fizycznej. Aktywność fizyczna była określana przy użyciu akcelerometru zakładanego jednorazowo na 7 dni, natomiast czas spędzany na zewnątrz oceniany był na podstawie kwestionariusza wypełnianego przez rodzica ⁹.

Badania przeprowadzone przez Yurova i współpracowników wskazały na obniżenie ryzyka rozwinięcia krótkowzroczności u dzieci i młodzieży aktywnych fizycznie w porównaniu do grupy nie ćwiczącej regularnie. Dodatkowo oceniono, że aktywność fizyczna wpływa na stabilizację ostrości wzroku i obniżenie progresji krótkowzroczności niskiego i średniego stopnia ¹⁰.

Sanchez-Tocino i wsp. przeanalizowali oddzielnie wpływ aktywności fizycznej i czynnik czasu spędzanego na zewnątrz na zmianę ekwiwalentu sferycznego wady refrakcji. Zauważono, że uprawianie sportu w przeciwieństwie do dużej ilości czasu spędzanego na zewnątrz nie zmniejsza progresji wady refrakcji. W badaniu tym mała ilość czasu spędzanego na zewnątrz wynosiła <5 godzin tygodniowo, natomiast średnia i duża ilość czasu spędzanego na dworze wynosiła powyżej 9,8 godziny tygodniowo. Wyliczono, że ryzyko wystąpienia krótkowzroczności obniża się o jedną trzecią w przypadku wydłużenia czasu spędzanego na zewnątrz do 11 i więcej godzin w ciągu tygodnia ¹¹.

Ważnym czynnikiem ryzyka wystąpienia krótkowzroczności jest występowanie tej wady refrakcji u jednego lub obojga rodziców. Jones i wsp. wykazali, że niski poziom aktywności fizycznej i czasu spędzanego na zewnątrz zwiększa ryzyko wystąpienia krótkowzroczności, szczególnie u dzieci, których obydwoje rodziców jest krótkowzrocznych w porównaniu do dzieci, których żadne lub tylko jedno z rodziców jest krótkowzroczne ¹². Dodatkowo wykazano, że poziom aktywności i czasu spędzanego na zewnątrz w ilości powyżej 14 godzin tygodniowo może zneutralizować ryzyko krótkowzroczności związane z czynnikiem genetycznym jakim jest posiadanie obojga rodziców krótkowzrocznych ¹³.

Inni autorzy wykazali, że zwiększenie ilości czasu spędzanego na zewnątrz od 1 do 3 godzin dziennie może obniżyć ryzyko wystąpienia krótkowzroczności o 50% ¹⁴.  Natomiast metaanaliza z 2012 roku pozwoliła wskazać na obniżenie ryzyka rozwoju krótkowzroczności o 2% dla każdej dodatkowej godziny spędzonej na zewnątrz w ciągu tygodnia ¹⁵.

Aktualne wytyczne dotyczące aktywności fizycznej w Stanach Zjednoczonych zalecają rozpoczęcie aktywności fizycznej już u dzieci przedszkolnych, gdzie rekomenduje się 3 godziny dziennie aktywności o dowolnej intensywności, aby promować ruch. U dzieci w wieku szkolnym rekomenduje się 60 minut dziennie wysiłku o umiarkowanej do dużej intensywności ze szczególnym podkreśleniem konieczności wykonywania ćwiczeń wzmacniających kości, co najmniej 3 razy w tygodniu oraz wzmacniających mięśnie co najmniej 3 razy w tygodniu ¹⁶.

Podsumowanie

Warto podkreślić, że każda ilość wysiłku fizycznego przynosi korzyści zdrowotne. Jednakże żadna z wytycznych, która ukazała się do tej pory nie uwzględnia problemu narastającej krótkowzroczności na świecie. W dostępnych standardach można znaleźć przykłady aktywności o umiarkowanym czy wysokim poziomie intensywności, jednak nie jest określonym czy ta aktywność powinna być wykonywana na zewnątrz czy wewnątrz pomieszczeń oraz jak ten wpływ wysiłku fizycznego wpływa na rozwój krótkowzroczności.

Na podstawie analizy dostępnej literatury autorzy wskazują na korzystny wpływ aktywności fizycznej wykonywanej na zewnątrz w ilości co najmniej 60 minut dziennie. Określenie czasu oraz rodzaju aktywności mogącej hamować rozwój i progresję krótkowzroczności wymaga dalszych badań. Autorzy zalecają również wykonanie badania okulistycznego poprzedzającego rozpoczęcie intensywnego wysiłku fizycznego, szczególnie w przypadku występowania krótkowzroczności wysokiego stopnia mogącej wiązać się ze zmianami zwyrodnieniowymi na dnie oka, które mogą zwiększać ryzyko zmian plamkowych i odwarstwienia siatkówki.

Piśmiennictwo

1. Bull FC, Al-Ansari SS, Biddle S et al. World Health Organization 2020 guidelines on physical activity and sedentary behaviour. Br J Sports Med. 2020 Dec; 54(24):1451-1462.
2. Foreman J, Crowston JG, Dirani M. Is physical activity protective against myopia? Br J Ophthalmol. 2020 Oct;104(10):1329-1330.
3. Lingham G, Mackey DA, Lucas R et al. How does spending time outdoors protect against myopia? A review. Br J Ophthalmol. 2020 May;104(5):593-599.
4. Thykjær AS., Lundberg, K. and Grauslund, J. (2017), Physical activity in relation to development and progression of myopia – a systematic review. Acta Ophthalmol, 95: 651-659.
5. Wildsoet CF, Chia A, Cho P et al. IMI – Interventions for Controlling Myopia Onset and Progression Report.  Ophthalmol. Vis. Sci.2019;60(3):M106-M131
6. Cao K, Wan Y, Yusufu M et al. Significance of Outdoor Time for Myopia Prevention: A Systematic Review and Meta-Analysis Based on Randomized Controlled Trials. Ophthalmic Res 2020;63:97-105.
7. Hansen MH, Laigaard PP, Olsen EM et al. Low physical activity and higher use of screen devices are associated with myopia at the age of 16-17 years in the CCC2000 Eye Study. Acta Ophthalmol. 2020 May;98(3):315-321.
8. Lundberg K, Thykjaer SA, Søgaard Hansen R et al. Physical activity and myopia in Danish children-The CHAMPS Eye Study. Acta Ophthalmol. 2018 Mar;96(2):134-141.
9. Guggenheim JA, Northstone K, McMahon G et al. Time outdoors and physical activity as predictors of incident myopia in childhood: a prospective cohort study. Invest Ophthalmol Vis Sci. 2012 May 14;53(6):2856-65.
10. Yurova OV, Andjelova DV, Chayka AA. Vliianie fizicheskikh nagruzok na funktsional’nye pokazateli glaza u deteĭ i podrostkov, reguliarno zanimaiushchikhsia sportom [The influence of physical loads on the functional parameters of the eyes in the children and adolescents regularly engaged in sports activities]. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult. 2017;94(3):44-48. Russia
11. Sánchez-Tocino H, Villanueva Gómez A, Gordon Bolaños C et al. The effect of light and outdoor activity in natural lighting on the progression of myopia in children. J Fr Ophtalmol. 2019 Jan;42(1):2-10.
12. Jones LA, Sinnott LT, Mutti DO, et al. Parental History of Myopia, Sports and Outdoor Activities, and Future Myopia. Invest Ophthalmol Vis Sci. The Association for Research in Vision and Ophthalmology; 2007 Aug 1;48(8):3524–3532
13. Zadnik K, Mutti DO. Outdoor Activity Protects Against Childhood Myopia—Let the Sun Shine In. JAMA Pediatr.2019;173(5):415–416.
14. Lingham G, Yazar S, Lucas RM et al. Time spent outdoors in childhood is associated with reduced risk of myopia as an adult. Sci Rep. 2021 Mar 18;11(1):6337.
15. Sherwin JC, Reacher MH, Keogh RH et al. The association between time spent outdoors and myopia in children and adolescents: a systematic review and meta-analysis. Ophthalmology. 2012 Oct;119(10):2141-51.
16. Singh R, Pattisapu A, Emery MS. US Physical Activity Guidelines: Current state, impact and future directions. Trends Cardiovasc Med. 2020 Oct;30(7):407-412.